Núi Bình San – Lăng Mạc Cửu Khu Di tích lăng Mạc Cửu thờ dòng họ Mạc

15 Tháng Chín, 2020

Núi Bình San – Lăng Mạc Cửu Khu Di tích lăng Mạc Cửu thờ dòng họ Mạc.

Khu Di tích lăng Mạc Cửu thờ dòng họ Mạc mà khởi đầu là Mạc Cửu, người đã có công khai phá mảnh đất Hà Tiên hơn 300 năm truớc, nằm trên đường Mạc Cửu dưới chân núi Bình San, thuộc phường Bình San, TP. Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang.

Núi Bình San là một thắng cảnh đẹp nằm ở vị trí trung tâm của Hà Tiên, đây cũng là nơi yên nghỉ của danh thần Mạc Cửu và dòng họ Mạc. Ông là người có công khai phá và phát triển vùng đất này. Từ một nơi hoang vắng biến nó thành thương cảng sầm uất, nơi giao lưu buôn bán rất phát đại. Những người con sau này của ông cũng tiếp bước cha anh mình càng làm cho Hà Tiên phát triển vững mạnh hơn nữa.

Đền thờ họ Mạc cũng là một điểm đến không thể thiếu trong chuyến tham quan du lịch tới Hà Tiên. Đền thờ họ Mạc nằm trên đường Mạc Cửu, phường Bình San, TP. Hà Tiên. Các ngôi mộ của dòng họ Mạc đều được tọa lạc trên núi Bình San với quang cảnh rất hữu tình. Đây là nơi thờ những người có công của dòng họ Mạc đã khai phá ra mảnh đất xưa này. Phương tiện đi lại tới đây có thể là xe máy, ô tô hoặc xe lôi và bạn sẽ chẳng mất thêm một phí nào khi ghé thăm ngôi đền này. Sự linh thiêng, yên bình ở nơi đây thực sự đã thu hút không ít du khách khắp nơi tìm đến chiêm bài và tham quan.

Mạc Cửu là người Quảng Đông, Trung Quốc, vì không chịu để tóc và theo một số tập tục của nhà Thanh nên đã rời bỏ đất nước để ra đi buôn bán thương mại ở một số nước Đông Nam Á. Năm 1680, khi đến Hà Tiên, ông đã dừng lại ở đây để xây dựng và phát triển vùng đất này. Đến 8-1708, nhận thấy vị thế rất mạnh của nhà Nguyễn trong cuộc chiến mở mang bờ cõi phía Nam, Mạc Cửu đã dâng vùng đất Hà Tiên cho nhà Nguyễn và được Chúa Nguyễn là Phúc Chu chấp thuận và phong làm “Tổng trấn Hà Tiên”. Mặc dù đã dâng Hà Tiên cho nhà Nguyễn, nhưng Chúa Nguyễn Phúc Chu vẫn cho Mạc Cửu quyền tự chủ tại vùng đất này, duy trì truyền thống cha truyền con nối như một tiểu vương và 7 đời dòng họ Mạc đã đem hết công sức của mình để biến Hà Tiên thành một đầu mối giao thương của nước Đại Việt xưa với các nước trong vùng.

Khu Di tích có lăng tẩm cha con họ Mạc và các vị phu nhân, tướng lĩnh, tổng cộng có 45 ngôi mộ, xung quanh có những bức tường kiên cố. Ngôi mộ lớn nhất của Mạc Cửu được xây dựng theo lối kiến trúc Trung Hoa, hình bán nguyệt khoét sâu vào triền núi, chỗ chôn hài cốt đúc vôi và nước “ô dước” ra dáng con trâu nằm. Hai bên tả hữu là hai vị tướng, quanh mộ xây hai con rồng quấn vào nhau. Bậc thềm cẩn bằng đá xanh Quảng Tây, nhiều tảng đá dài hơn 3m. Trước mộ có tượng Mạc Cửu mặc nhung phục, tay cầm kiếm đứng trên một bệ cao oai phong lẫm liệt. Hai bên mộ trước kia có hai tượng tướng sĩ oai phong cầm gươm đứng hầu, chạm trổ tinh vi, đáng tiếc là hai bức tượng này đã bị trộm nay được thay bằng tượng xi măng.

Từ mộ Mạc Cửu trông ra, phía trước có núi Tô Châu và vũng Đông Hồ, lưng tựa vào vách núi hình vòng cung vững chãi, bên trái là núi Bát Giác, bên phải là núi Kim Dự. Quang cảnh biển, trời, mây, nước tạo thành một bức tranh phong thuỷ rất đẹp mắt. Lần theo các lối mòn và những bậc thềm rêu phong là đến mộ phần của gia đình và tướng tá dòng họ Mạc. Phía dưới lăng Mạc Cửu là mộ bà Nguyễn Thị Hiếu Túc, vợ Mạc Thiên Tứ (trái) và mộ Mạc Tử Hoàng (phải) rồi đến mộ Mạc Thiên Tứ (cũng giống như mộ cha nhưng bày trí khiêm nhường hơn).

Phần lăng mộ Mạc Cửu nằm giữa những bức tường kiên cố, các bậc thềm đều cẩn đá xanh, có tảng dài đến 3m, do các nhà buôn Trung Hoa thời bấy giờ chở từ Quảng Tây sang tặng. Ngôi mộ lớn nhất của Mạc Cửu có hình bán nguyệt khoét sâu vào núi, mộ có hình dáng như một con trâu nằm (thế tọa ngưu).

Đền thờ họ Mạc cũng được xây dựng trong khuôn viên Khu Di tích, đền có tên gọi là Trung Nghĩa Từ, dân địa phương quen gọi là miếu Ông Lịnh. Ngôi đền, ngoài giá trị lịch sử, nó còn là một công trình có giá trị nghệ thuật cao, bởi cách bố trí hài hòa và lối chạm trổ tinh vi, sắc sảo. Trước đền thờ là 2 ao lớn nở đầy hoa sen mà trước kia Mạc Cửu đã cho đào để lấy nước ngọt cho dân trong vùng dùng trong mùa khô hạn. Bên trong cổng là một khoảng sân rộng cùng nhiều cây xanh quanh năm xào xạc tạo cho không gian đền thờ lúc nào cũng yên tĩnh và trầm mặc. Nằm bên phải đền thờ là nhà tiền hiền thờ những người trước ông Mạc Cửu đã đến Hà Tiên, bên trái là nhà hậu hiền thờ những người đến sau ông. Bên trong chính điện, bàn thờ ở giữa thờ ngai vị của ông Mạc Cửu và các hậu duệ của ông do những người dòng họ Mạc được coi như những tiểu vương tại Hà Tiên. Bên phải là bàn thờ các quan văn, quan võ dưới thời họ Mạc, bên trái là bàn thờ các phu nhân của dòng họ. Trong đền hiện còn lưu giữ bài văn tế “Mạc Lệnh Công Thánh đàn tế văn” do Tri phủ An Biên Nguyễn Hữu Lập soạn năm 1847, bản nhật lịnh của Long Hổ tướng quân Trần Hầu.

Tuy công trình đã khởi xây từ thế kỷ XVIII nhưng nhờ bảo quản tốt và trải qua nhiều lần trùng tu nên các hoa văn, họa tiết ở một số hiện vật vẫn còn sắc sảo. Trước đền có một cặp sư tử đá trông uy nghi dù đã bị thời gian và mưa gió bào mòn ít nhiều. Tại chánh điện đền có một biển thờ đề bốn chữ “Khai trấn trụ quốc” là lời tuyên dương của nhà Nguyễn trước công đức mở mang bờ cõi của dòng họ Mạc. Trên vách đền có ghi lại những bài thơ trong Hà Tiên thập vịnh của Mạc Thiên Tứ. Cả lăng và đền thờ Mạc Cửu đều do Mạc Thiên Tứ thiết kế, xây dựng từ năm 1735 đến năm 1739.

Núi Bình San đã được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là thắng cảnh quốc gia vào 21-1-1989. Và để ghi nhận công lao của ông Mạc Cửu trong việc khai phá Hà Tiên cũng như kỷ niệm 300 năm vùng đất này được thành lập, UBND tỉnh Kiên Giang đã tổ chức Lễ khánh thành Tượng đài danh nhân Mạc Cửu cao 10m vào ngày 7-9-2008 tại quảng trường cạnh cầu Tô Châu – thị xã Hà Tiên…